Мақсуд Бекжон

Бу қанчалик парадоксал эшитилмасин, аммо фикр оригиналлиги доим чуқур анъанавийлик устига қурилгандир. Яна ҳам аниқроғи, фикрдаги оригиналлик мустаҳкам Анъана билан Замонавийлик тўқнашган жойда туғилади. Бу қарама-қаршилик, бу тўқнашув бўлмаган жойда фикр ҳам учқунсиз ва ёлқинсиздир. Шу маънода Анъанавийликни “қолоқлик”, “консерватизм”, “даққиюнуслик” ва яна алланималар деб номлаётганлар қаттиқ янглишадилар. Ушбу фикрнинг ҳаммага тушунарли бўлган, содда ўрнакларидан бирини биз Турк рекламаларида кўзга ташланадиган жозибада кўришимиз мумкин. Овруподаги “ўлик” рекламалар билан солиштирганда, Туркияда тайёрланган рекламаларнинг кўпчилигини ҳеч иккиланмай, “санъат асари”, деб аташимиз мумкин.

Анъананинг аҳамияти Замонавийликка пропорционал равишда ўсади ва агар бу пропорция йўқ бўлса, шу ерда фикрий ва руҳий Таназзул бошланади. Бундай Таназзул мисолини биз пропорцияни Замонавийлик ҳисобига бой берган Ғарб дунёсининг бугунги руҳий аҳволи орқали аниқ кўришимиз мумкин. Худди шундай диспропорция Анъанага “муккасидан кетган” ҳолда Замонавийликкка душманча қараган Осиё ва Африка мамлакатларида ҳам тантана қилмоқда. Ер куррасининг бу минтақалардаги аҳволни бир хил деса, бўлади: фарқ фақат ташқи кўринишдадир.

Бугун дунёда Анъана ва Замонавийлик Пропорциясига эришиш учун қаттиқ ҳаракат қилаётган озчилик давлатлардан бири – Туркиядир. Асрлар бўйи Осиё, Африка ва Оврупо минтақаси руҳини ўзида мужассам қилган бугунги Туркия ўзининг бугун юритаётган сиёсати ва кайфи ҳоли билан, ҳеч шубҳасиз, Усмонли Империясидаги кенгликни (бағри кенглик, нуқтаи назар кенглиги, минтақадаги ва дунёдаги таъсир доираси кенглиги ва ҳакозо) намоён қилмоқда, дейиш мумкин.

МАҚСУД БЕКЖОН

01.01.2021