Мақсуд Бекжон

Турк сиёсатчилари нутқлари ва маърузаларида мени энг кўп ҳайратга соладиган жумла “Бу ерларни биз ватан эттигимизда” қабилидаги жумладир. Бу мутлақо ғайри сиёсий бир жумладир. Айниқса, аҳолисининг каттагина бир кисми ўртасида сепаратизм, бўлгинчилик кайфияти кучли бўлган ва атрофида бу тупроқларни ўзларининг азалий ерлари деб ҳисоблайдиган турли хил улуслар яшаётган Туркияда бундай жумлани ишлатиш бир ватанпарвар турк сиёсатчиси учун (албатта, ХДП каби бўлгинчи кайфиятдаги партия мансублари бундан мустасно) сиёсий хатодир. Бу жумла тарихчиларнинг, ёзувчи ва журналистларнинг жумласи бўлиши мумкин, аммо у ўз ватани бутунлигини истаган бир сиёсатчининг жумласи эмас.

Масалан, Норвегияга ўз номини берган норвеглар бу ерларнинг туб аҳолиси бўлмаган, бу ернинг аборигенлари сами (финн-угор груруҳига мансуб) халкидир, аммо норвег сиёсатчилари ҳеч қачон “биз бу ерларни ватан эттигимизда” сингари жумлани ишлатмайди. Худди шу гапни бундан 500 йил олидн ҳиндуларнинг ерларини ишғол этиб, ўзлариники килган америкаликлар ҳақда ҳам, худди шундай давр ичида улкан Сибир ерларини ишғол этиб, ўзлариники қилган руслар ҳақда ҳам, Австралияни ишғол этган инглиз австралияликлар ҳақда ҳам, этрусклар ерини ўзларини қилган италиёнлар ҳақда ҳам, бундан 2500 йил олдин мидияликлар ерини ишғол этиб, ўзлариники қилган бугунги эронликлар ҳақида ҳам айтиш мумкин.

Халқлар доим қаердандир келиб, маълум бир заминни ватан қилганлар, заминга азалдан мутлоқ эгалик қилган биронта ҳам ирқ йўқдир. Зотан, бугунги ирқ ва халқлар Жаннатдан Ерга “эмиграция” қилинган Одам ота ва Момо Ҳавонинг зурёдларидир. Шундай экан, Туркия сиёсатчилари ўзларининг “биз бу ерларни Ватан эттигимизда” жумласи мамлакат ерларига кўз тиккан турли хил боши бузуқларда Туркияни парчалаш васвасини кучайтиришдан бошқа нарсага ярамаслигини англаб етишлари керак.

Мақсуд Бекжон

26.06.2017